آمریکا که یکی از بزرگترین استفاده‌کننده‌ها و دارنده‌های سلاح‌های شیمیایی و میکروبی در تاریخ است، با وجود نقض آشکار کنوانسیون مبارزه با این سلاح‌ها، اکنون در حال تشدید فشارها بر دولت سوریه به اتهام اثبات‌نشده استفاده از سلاح شیمیایی شده است.
همزمان با شکست تلاش‌های آمریکا برای اجماع‌سازی بر ضد سوریه و حمله نظامی به این کشور، راهکار فشار بر دولت این کشور برای امحای مواد شیمیایی را تشدید کرده است که البته “بشار اسد” رئیس‌جمهوری سوریه با یک عملیات هوشمند و حساب‌شده فرار به جلو و تعهد به امضای پیمان منع گسترش این سلاح‌ها، حریف را خلع سلاح کرد.البته این تعهد، نافی ضرورت تشدید فشارها بر دولت آمریکا برای عمل به تعهد خود مبنی بر امحای جنگ‌افزارهای شیمیایی‌اش نیست چرا که طبق امضای دولت آمریکا زیر کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی، اکنون می‌بایست بیش از یک سال می‌بود که آمریکا، سلاح‌های شیمیایی‌اش را امحا کرده بود؛ تعهدی که تا این لحظه به آن عمل نشده است و متأسفانه سازمان ملل به جای پافشاری بر عمل به این تعهد، اکنون دولت سوریه را برای عمل به آن زیر فشار گذاشته است.این در حالی است که تازه‌ترین اسناد منتشرشده از سوی سازمان سیا نشان می‌دهد رژیم اسرائیل از دهه ۶۰ میلادی به دنبال ساخت سلاح‌های شیمیایی بوده است و اکنون زرادخانه‌ای سری و احتمالاً متنوعی از سلاح‌های شیمیایی در اختیار دارد.
رژیم صهیونیستی اسرائیل با وجود امضای کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی، هرگز آن را به تصویب نرسانده است و آزمایش سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک از جمله برنامه‌های سرّی نظامی این رژیم بوده است. آمریکا نیز یکی از بزرگترین نقض‌کنندگان کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی است.
به‌کارگیری جنگ‌افزارهای شیمیایی از سوی آمریکا
آمریکا با اینکه در حال حاضر نقش وکیل مدافع مردم سوریه -بخوانید “گروه‌های تروریستی”- را ایفا می‌کند و برای اصطلاحاً تنبیه “بشار اسد” به دلیل استفاده از سلاح شیمیایی گریبان می‌درد، خود سابقه‌ای سیاه در استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی شیمیایی و بیولوژیک دارد.
مهاجران سفیدپوست از همان اولین روزهای ورود به قاره آمریکا، از سلاح‌ها و مواد شیمیایی و میکروبی برای نسل‌کشی و پاکسازی نژادی سرخپوستان بومی قاره آمریکا استفاده کردند. آنها به بهانه توافق صلح با آنها هدیه‌ها و لباس‌های مسموم به ویروس‌های مختلف برای آنها ارسال کردند و استفاده از این هدایا باعث شیوع بیماری‌هایی مانند وبا، حصبه و سل در میان آنها شد و ده‌ها هزار نفر از آنان قربانی این توطئه شوم شدند.
این البته تنها مورد استفاده سران استعماری آمریکا از سلاح‌های شیمیایی و سایر سلاح‌های کشتار جمعی نبود.
آمریکا سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک و سلاح‌های کشتارجمعی خود را در جنگ‌های مختلف بر روی میلیون‌ها انسان آزمایش کرده است.
ارتش آمریکا در جریان جنگ ویتنام از ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۱ میلادی از عامل نارنجی به عنوان بخشی از برنامه جنگ شیمیایی استفاده کرد. طی این ۱۰ سال نیروهای آمریکایی بیش از ۷۵ میلیون لیتر از مواد شیمیایی به نام “عامل نارنجی” را در ویتنام، لائوس و بخش‌هایی از کامبوج استفاده کردند.
“عامل نارنجی” نوعی سلاح شیمیایی است که ارتش آمریکا در جنگ ویتنام و برای از بین بردن جنگل‌های پناهگاه ویت کنگ به کار برد. در این حملات ۴٫۸ میلیون ویتنامی در معرض مسمومیت با عامل نارنجی قرار گرفتند که باعث کشته و معلول‌شدن ۴۰۰ هزار نفر، ناقص به دنیا آمدن ۵۰۰ هزار نوزاد، و آلودگی ۱۰ میلیون هکتار زمین کشاورزی شد.
پس از ویتنام، در اوایل سال ۱۹۸۸ عراقی‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌ها و اطلاعات به‌دست‌آمده از ماهواره‌های جاسوسی آمریکا، چهار حملهٔ سنگین با گاز خردل و سارین انجام دادند. این حملات که علیه شهرهای ایران و حتی علیه شهر عراقی حلبچه نیز انجام شد، هزاران کشته و ده‌ها هزار زخمی بر جای گذاشت که عوارض آن در میان بسیاری از شیمیایی‌شده‌ها هنوز هم وجود دارد.
ارتش آمریکا در جریان حمله به افغانستان و عراق هم از سلاح‌های نامتعارف، شیمیایی و کشتارجمعی بسیار استفاده کرده است که اثرات آن در نسل جدید این کشورها با تولد نوزادان ناقص و معلول مشاهده می‌شود. اورانیوم ضعیف‌شده، فسفر سفید و … از جمله سلاح‌های نامتعارف و مخربی است که تا نسل‌ها، مردم این دو کشور را آلوده کرده و قربانی خواهد گرفت.
رژیم اسرائیل دارنده زرادخانه عظیم سلاح‌های شیمیایی
جدیدترین اسناد از طبقه‌بندی خارج‌شده سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا از زرادخانه عظیم سلاح‌های شیمیایی، میکروبی و اتمی حرارتی اسرائیل در دیمونا خبر می‌دهد.
تازه‌ترین اسناد از طبقه‌بندی خارج شده سیا نشان می‌دهد اسرائیل زرادخانه‌ای از سلاح‌های شیمیایی در اختیار دارد. همچنین آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا بر این باور هستند که اسرائیل در کنار زرادخانه شیمیایی خود، انباری از بمب‌های اتمی حرارتی نیز آماده استفاده دارد.
به عقیده تحلیل‌گران و براساس اسناد سیا، سلاح‌های هسته‌ای که اسرائیل در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی برای مقابله با تهدید ارتش‌های کشورهای عرب همسایه خود در اختیار گرفته و تا به امروز آنها را حفظ کرده و توسعه داده است، تنها سلاح‌های کشتارجمعی این رژیم نیستند و اسرائیل بطور مخفیانه و برای تکمیل زرادخانه هسته‌ای خود، ذخیره‌ای از سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیکی را برای خود فراهم کرده است.
تحقیقات سرّی مربوط به توسعه و تولید سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک اسرائیل را “موسسه تحقیقات بیولوژیک اسرائیل” که در ۲۰ کیلومتری تل‌آویو واقع شده است، بر عهده دارد و سند سازمان سیا که به تازگی منتشر شده و مربوط به سال ۱۹۸۳ است، یکی از معدود سرنخ‌هایی است که بر تولید سلاح‌های شیمیایی در اسرائیل دلالت دارد.
این اسناد اشاره می‌کند که ماهواره‌های جاسوسی آمریکا در سال ۱۹۸۲ میلادی، یک سایت را که احتمال می‌رود محل تولید و نگهداری سلاح شیمیایی (عامل اعصاب) باشد، در ناحیه دیمونا در صحرای نقب شناسایی کرده است. دیگر عامل‌های شیمیایی نیز در یک مجتمع صنعتی پیشرفته دیگر تهیه و تکثیر می‌شود. در این اسناد همچنین آمده است که شواهد و مشاهدات متعددی وجود دارد که ثابت می‌کند که اسرائیل به سلاح‌های شیمیایی نظیر گاز اعصاب ماندگار و غیرماندگار، گاز خردل و دیگر عامل‌های شیمیایی ضد شورش دست یافته است.
نشریه آمریکایی فارین‌پالیسی در تصریح می‌کند اسرائیل در سال ۱۹۹۲ میلادی کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی را امضا کرد، اما هرگز آن را تصویب و اجرا نکرد و دولت آمریکا هم دهه‌هاست که در مورد ذخیره سلاح‌های شیمیایی اسرائیل سکوت کرده است.
در این سند سازمان سیا تأکید شده است که سرویس اطلاعاتی آمریکا از آزمایش نظامی تسلیحات شیمیایی اسرائیل در دهه ۷۰ میلادی آگاه بوده و سازمان‌های اطلاعاتی در خصوص وجود این سلاح‌ها در همان زمان نیز گزارش داده‌اند. براساس ارزیابی‌های سیا، اسرائیل پس از پایان جنگ موسوم به “یوم کیپور” در سال ۱۹۷۳، توسعه و تحقیقات سلاح‌های شیمیایی اسرائیل سرعت بیشتری گرفته است.
روزنامه آلمانی: شنود مکالمات ثابت می‌کند بمباران شیمیایی کار اسد نبوده است
در اوج اختلافات بر سر حمله نظامی به سوریه و تعویق چند هفته‌ای این حمله از سوی آمریکا و عقب‌نشینی اوباما از موضع قبلی، یک روزنامه آلمانی نیز از شنود مکالمات تلفنی مقامات سوریه خبر داد و فاش کرد براساس این شنودهای انجام شده، “بشار اسد” رئیس‌جمهور سوریه بارها درخواست‌ها برای استفاده از سلاح شیمیایی بر ضد مخالفان را رد کرده است.
روزنامه “بیلد زونتاگ” آلمان از قول رئیس دستگاه اطلاعاتی آلمان، “گرهارد شیندلر” فاش کرده است که با کنترل مکالمات مقامات سوریه، برای مقامات سرویس اطلاعاتی آلمان محرز شده است که “بشار اسد” هیچ نقشی در صدور دستور یا تصمیم به استفاده از سلاح شیمیایی نداشته است و وی بارها چنین اقدامی را رد کرده است و حمله روز ۲۱ آگوست با گاز سارین نیز کار نیروهای وابسته به اسد نبوده است.
اوّلین موارد استفاده از سلاح شیمیایی
مهم‌ترین دوره استفاده از عوامل شیمیایی جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸) بود که هر دو طرف جنگ مبادرت به استفاده از این مواد کردند. دولت‌های آلمان، مجارستان، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، روسیه و آمریکا از جمله این کشورها بودند که یکصد و بیست هزار تن عوامل شیمیایی استفاده کردند. عوامل شیمیایی مورد استفاده شامل ۱۲ نوع گاز اشک آور، ۱۵نوع گاز خفه کننده، سه نوع گاز خون و چهار نوع گاز تهوع آور و تاول‌زا بود.
پیش از این در ۲۲ آوریل ۱۹۱۵ آلمان‌ها در “ایپر” بلژیک علیه سربازان فرانسه و پیاده‌نظام کانادایی گاز کلر را به کار بردند که زمینه استفاده از عوامل شیمیایی را به وجود آورده بود.
یکی از کارخانه‌های ادعایی تولید و نگهداری سلاح شیمیایی سوریه در حومه حلب
در جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵) نیز استفاده از این عوامل ادامه یافت. در این دوره آلمان‌ها که به نوعی رهبر جبهه متحدین (آلمان، ایتالیا، ژاپن) را به عهده داشت، بیشتر از عوامل اعصاب استفاده می کردند و متفقین (فرانسه، بریتانیا، شوروی، آمریکا) از عوامل خون.
بیست سال پس از پایان جنگ جهانی دوم و با شروع جنگ ویتنام (۱۹۶۵-۱۹۷۲) بار دیگر استفاده از این عوامل شیمیایی از سر گرفته شد و این دفعه آمریکا با استفاده از علف‌کش‌ها و گازهای اشک‌آور سعی در فلج کردن ارتش ویتنام داشت.
قربانی شدن ملت ایران با سلاح‌های شیمیایی ساخت غرب نیز با شروع دفاع مقدس در برابر ارتش تا دندان مسلح عراق آغاز شد. در طول این جنگ (۱۹۸۰-۱۹۸۸) رژیم بعث عراق ۲۵۲ مورد از عوامل شیمیایی علیه ایران استفاده کرد.
اقدامات در جهت منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی
جامعه بین‌المللی از سال‌ها قبل شروع به مقابله با دولت‌های استفاده‌کننده از عوامل شیمیایی با استفاده از تصویب معاهده‌ها و پروتکل‌های مختلف کرد که به علّت عدم همکاری دول صاحب قدرت هیچ گاه اجرایی نمی‌شد. عدم احترام این دولت‌ها به خواسته اکثر جامعه بین‌الملل بزرگترین دشمن ملت‌ها در طول قرن اخیر بوده است.
اوّلین اعلامیه مهم در این زمینه در سال ۱۸۷۴ میلادی در بلژیک اعلام گردید. مفاد اعلامیه بروکسل به این صورت بود که استفاده از سموم و گلوله‌های سمی را در جنگ ممنوع کرد. این اعلامیه همچنین بکارگیری سلاح‌ها، گلوله‌ها و موادی را که باعث رنج شدید می‌شد ممنوع کرد.
در سال ۱۹۰۷ میلادی و این بار در هلند بررسی دوباره ای در این زمینه انجام گردید. در دومین کنفرانس لاهه در این سال تلاش بین المللی که از نظر حقوقی تعهدآور بود نایل آمد. در این کنوانسیون منع قبلی استفاده سلاح های سمی در جنگ تأیید شد.
در سال ۱۹۱۹ میلادی نیز قراردادی موسوم به “قرارداد ورسای” وضع شد که طی ماده ۱۷۰ آن مقرر می دارد که استفاده از گازهای خفه‌کننده، سمی، سایر گازها و تمام مایعات مشابه و مشتقات آن ممنوع و مخصوصاً ساخت و صدور آن ها به آلمان به شدت ممنوع اعلام شد.
عوارض استفاده آمریکا از اورانیوم ضعیف‌شده در حمله به افغانستان و عراق
در سال ۱۹۲۵ در سوییس پروتکلی تصویب شد که مفاد آن ممنوعیت استفاده از گازهای خفه‌کننده سمی و دیگر گازها و روش‌های بیولوژیک بود. امضاکنندگان این پروتکل ۱۰۶ کشور بودند.
بررسی کنوانسیون‌های وضع شده
ارزیابی مفاد کنوانسیون لاهه و پروتکل ۱۹۲۵ ژنو نتایج جالبی در بر داشت که طی این دو سند بین‌المللی بیشتر مقررات بشردوستانه بوده نه قراردادهای کنترل تسلیحات، زیرا هیچ‌یک از آن ها توسعه، ذخیره‌سازی و به خدمت گرفتن جنگ‌افزارهای شیمیایی را غیر قانونی اعلام نکرده‌اند.پ
در سال ۱۹۷۱ میلادی طرحی تصویب می‌شود که طی آن سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیک از هم جدا شده و حدود یک سال بعد از آن یعنی در ۱۰ آوریل ۱۹۷۲ کنوانسیون منع توسعه، تولید و انبار تسلیحات بیولوژیک و سمی و انهدام آنها به امضا رسید و از ۲۶ مارس ۱۹۷۵ لازم‌الاجرا شد.
از دلایل جداسازی کنوانسیون سلاح‌های بیولوژیک از سلاح‌های شیمیایی می‌توان به سه مورد ذیل اشاره کرد:
به دلیل طرح مسایل حیطه ممنوعیت و سیستم‌های بازرسی سلاح‌ها
پیچیده‌تر بودن سلاح‌های شیمیایی نسبت به سلاح‌های بیولوژیک
ساز و کار کنترل ویژه هریک از دو سلاح
باید اشاره کرد که تا کنون ۱۵۹ کشور این کنوانسیون را امضا و ۱۴۱ کشور تصویب و اجرا کرده‌اند.
در ادامه روند مذاکرات خلع سلاح در سال ۱۹۶۰ با توافق آمریکا و اتحاد شوروی (سابق) کمیته ای متشکل از ۱۰ کشور تحت عنوان کمیته‌ی ده ملیتی خلاع سلاح در ژنو تشکیل شد. این کمیته با افزایش اعضا به ۱۸ کشور طی سال‌های ۱۹۷۰-۱۹۷۹ میلادی و سپس افزایش اعضا به ۲۶ کشور طی سال‌های ۱۹۷۹-۱۹۸۴ میلادی به کنفرانس خلع سلاح تغییر عنوان داد
این کنفرانس در سال ۱۹۹۶ به بیش از ۶۰ کشور عضو رسید.
بعد از آن کنفرانسی با شرکت ۱۴۹ کشور جهان از جمله قدرت‌های بزرگ و در رأس آنها آمریکا و شوروی سابق در پاریس برگزار شد. مأموریت این کنفرانس ضمن قوت‌بخشیدن به روند مذاکرات خلع سلاح شیمیایی، از میان برداشتن موانع موجود در راه عملی‌شدن این موضوع بود.
این کنفرانس تحرکی خاص به جامعه جهانی بخشید، انزجار جهانی از سلاح‌های شیمیایی در این کنفرانس اثبات شد و عزمی جهانی برای متوقف ساختن روند گسترش جنگ افزارهای شیمیایی بوجود آمد.
این نخستین بار بود که کشورهای غیر‌متعهد به حاکمیت ابرقدرت ها در مورد این گونه جنگ افزارها اعتراض کردند.
بیانیه نهایی کنفرانس پاریس در نهایت منجر به افزایش اختیارات و مسؤولیت‌های دبیرکل سازمان ملل متحد در زمینه سلاح‌های شیمیایی و انجام بازرسی سرزده سازمان ملل از کشورهای دارنده سلاح شد.
کنفرانس حائز اهمیت بعدی پس از کنفرانس پاریس، کنفرانس کانبرا بود که با حضور نمایندگان صنایع ۶۶ کشور، نمایندگان ۷۰ کشور و تعدادی از سازمان‌ها و مجامع صنعتی مستقل با هدف تقبیح کاربرد جنگ افزارهای شیمیایی و تقویت و گسترش مذاکرات ژنو، برگزار شد.
موضوع اصلی این کنفرانس بحث و گفت‌وگو پیرامون همکاری صنایع شیمیایی با دولت‌ها جهت آمادگی برای اجرای کنوانسیون ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی بود.
بنا به گفته وزیر امور خارجه کشور استرالیا، کنفرانس پاریس بیانگر اراده سیاسی کشورها و کنفرانس کانبرا نمایانگر اراده عملی برای محو سلاح‌های شیمیایی بود.
کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی
پس از گذشت بیش از ۲۵ سال تلاش جهانی در خصوص منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی نهایتاً طی کنفرانس پاریس از ۱۳ لغایت ۱۵ ژانویه ۱۹۹۳ کنوانسیونی متشکل از یک مقدمه، ۲۴ ماده و سه ضمیمه توسط ۱۳۰ کشور جهان به تصویب رسید.
در ادامه به مواد این کنوانسیون نگاهی اجمالی داشته سپس آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
(ماده ۱ کنوانسیون) تعهدات عمومی:
این ماده در خصوص منع گسترش، تولید، بدست آوردن، نگهداری، ذخیره سازی، انتقال و استفاده از تسلیحات شیمیایی بحث می‌نماید بر اساس این ماده هر کشور عضو کلیه تسلیحات شیمیایی و تاسیسات تولین آنها که در قیومیت و نظارت آن کشور است و یا در خاک کشور دیگری به‌جا گذارده باشد را باید منهدم نماید.
(ماده ۲ کنوانسیون) تعاریف و معیارها :
این ماده در خصوص مواد شیمیایی سمی و پیش ساز آنها که برای مقاصد غیر مجاز به‌کار می‌روند را به عنوان سلاح شیمیایی تعریف می‌کند.
(ماده ۳ کنوانسیون) اظهارنامه‌ها :
بر اساس این ماده هر کشور عضو ۳۰ روز بعد از آن‌که کنوانسیون برای آن کشور لازم الاجرا می‌شود باید اعلامیه‌های مربوط به تسلیحات شیمیای، تاسیسات تولید آن، محل‌ها و مقادیر دقیق آنها و طرح کلی انهدام آنها به سازمان کنوانسیون ارائه دهد.
نقشه پراکندگی تأسیسات تولید جنگ‌افزارهای شیمیایی در آمریکا
(ماده ۴ و ۵ کنوانسیون) تسلیحات شیمیایی و تأسیسات تولید تسلیحات شیمیایی :
این دو ماده و ضمائم مربوطه در خصوص راستی آزمایی انهدام تسلیحات شیمیایی بحث می‌کند. کشورهای عضو بایستی ظرف مدت ده سال نسبت به انهدام تسلیحات و تاسیسات شیمیایی اقدام نمایند. در موارد استثنایی، زمان تخریب می‌تواند حداکثر تا پنج سال تمدید شود.
(ماده ۶ کنوانسیون) فعالیت‌های مجاز:
این ماده جزئیات سیستم نظارت و مراقبت بر صنایع شیمیایی را از طریق اعلامیه‌ها و بازرسی‌های منظم میسر می‌سازد.
(ماده ۷ کنوانسیون) اقدامات مربوط به اجرای ملی :
در این ماده اقدامات و قوانین لازم برای اجرای ملی کنوانسیون به‌وسیله کشورهای عضو تأسیس و یا تعیین یک مرجع ملی به عنوان نقطه اصلی ارتباط با سازمان های کنوانسیون مورد تأیید قرار گرفته است.
(ماده ۸ کنوانسیون) سازمان کنوانسیون :
مرکز سازمان در لاهه قرار دارد. کنوانسیون کشورهای عضو به عنوان بالاترین رده تصمیم گیری سالانه یک بار تشکیل جلسه می‌دهد و در صورت ضرورت، جلسات ویژه برگزار می‌کند. شورای اجرایی مرکب از ۴۱کشور است. دبیرخانه فنی به ریاست مدیرکل امور اجرایی سازمان را انجام می‌دهد. دایره بازرسی به عنوان یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده سازمان، امور مربوط به راستی‌آزمایی را به عهده دارد.
(ماده ۹ کنوانسیون) مشاوره، همکاری و حقیقت یابی :
این ماده همراه با ضمیمه مربوط به راستی آزمایی، امکان و شرایط انجام بازرسی اتهامی از تأسیسات و اماکن واقع در کشور عضو و یا حوزه تحت نظارت و قیمومیت آن را به وسیله سازمان فراهم می آورد.
(ماده ۱۰ کنوانسیون) کمک و حفاظت در برابر تسلیحات شیمیایی :
کشورهای عضو که مواجه با حمله و یا تهدید به حمله شیمیایی می‌شوند، کمک‌هایی از جمله وسایل دفاعی نظیر هشداردهنده‌ها، پوشش و پوشاک حفاظتی، وسایل آلودگی‌زدایی و راهنمایی‌های مربوط به اقدامات دفاع شیمیایی را بر اساس این ماده و مقررات می توانند دریافت نمایند.
(ماده ۱۱ کنوانسیون) همکار‌ی‌های اقتصادی – فنی :
این ماده ضرورت مبادله کامل اطلاعات در مورد مواد، وسایل، علوم و تکنولوژی شیمیایی در ارتباط با توسعه و کاربرد شیمی برای مقاصد مجاز در کنوانسیون در بین کشورهای عضو را مورد تأیید قرار می‌دهد.
(ماده ۱۲ کنوانسیون) اقدامات مربوط به رسیدگی و حصول اطمینان از پایبندی به تعهدات:
کشورهای عضو که در انجام اقدامات مربوط به پایبندی به تعهدات خود عمل نکنند براساس این ماده متحمل جرائم گوناگون که شامل تحریم نیز می‌گردد می‌شوند.
(ماده ۱۳ الی ۲۴ کنوانسیون) تعهدات عمومی :
این مواد عمدتاً رابطه کنوانسیون با دیگر قراردادهای بین المللی، نحوه حل اختلافات، اصلاحیه ها، زمان و نحوه خروج از معاهده، وضعیت ضمائر، زمان لازم الاجراشدن، عدم امکان تخلف، امین کنوانسیون و متون معتبر را مشخص می‌سازد.
(ضمیمه راستی آزمایی) دارای ۱۱ قسمت است که روش‌های امحای تسلیحات شیمیایی و تأسیسات تولید آنها، نحوه بازرسی دوره‌ای و اقدامات مشخص برای تحقق در مورد اقدام به استفاده از سلاح شیمیایی در این ضمیمه مشخص می‌گردد.
منابع و مآخذ:
کنوانسیون منع توسعه، تولید، انباشت و به‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی و انهدام آنها. مترجم سید احمد میرزایی.
سازمان منع سلاح‌های شیمیایی، دفتر مطالعات سیاسی و روابط بین الملل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران.
اطلاعات موجود در دفتر جمع آوری اطلاعات سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس
http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/09/09/does_israel_have_chemical_weapons_too?page=0,3
http://www.mcclatchydc.com/2013/09/09/201515/intercepts-caught-assad-rejecting.html#.UjAlqX85h3s
منبع: مشرق
تبادل لینک هوشمند 